İnepo Örnek Proje-7-tam
UÇUCU KİMYASALLARLA DEPOLANMIŞ GIDALARIN (İrmik, maya, şeker) Drosophila melanogaster’DEKİ MUTAJENİK ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI
Drosophila melanogaster bilim dünyasında, hakkında en çok bilgi sahibi olduğumuz model canlılardan biridir.
Kimyasalların yanında saklanan besinlerin etkilişimini görmek özellikle de hafıfe alınmaması gereken biyolojik zararlarını ortaya koymak için Drosophila melanogaster kullanarak bir model oluşturmak amaçlanmıştır.
Şekil 1
Drosophila melanogaster hayat döngüsü çok kısa olan bir canlıdır. Sirke sineği, meyve sineği de denilen bu tür özellikle Mendel genetiği dediğimiz temel genetik kuralları çalışılması için çok iyi bilinen ve çalışılan bir organizmadır. Laboratuvar çalışmaları için çok uygundur, 25 oC sıcaklıkta bütün metamorfozlarını 10-14 gün içinde tamamlayabilirler. Hayat döngüleri çok kısadır, buna rağmen yüksek oranda genetik çeşitliliğe sahiptirler. Hem ucuzdurlar, hem de yetiştirilmeleri çok kolaydır. Şekille (şekil 1) sineğin hayat döngüsü detayları verilmiştir. Genetikçilerin çok sevdiği sirkesineği Drosophila melanogaster “mütant” yani genetik varyantlarıyla özellikle çalışılmaktadır. Mütasyonların çoğunda sinek göreceli olarak az etkilenir. Örneğin “beyaz”la tanımlanan mütasyon, sineğin kırmızı yerine beyaz gözlü olmasına yol açar. Öte yandan daha önemli etkileri olabilen bir grup mütasyon da var. Bu “homeotik mütasyonlar”ın en iyi bilinen iki tanesinden biri olan “antennapedia” tipinde, sineğin kafasında antenler (duyargalar) yerine eksiksiz bir çift bacak büyümektedir. “Bithorax” adı verilen ikincisinde ise: Sineğin vücudunda bir yerine iki tane toraks (orta boğum) bulunur. Bu ise, orta boğumda içerilen organların tümünden ikişer tane olması anlamına gelir.
Bu çalışma ve ileriye yönelik çalışmalarımız için Drosophila cinsi ve Drosophila melanogaster türünün çeşitli mutantları Carolina Biologicals Şirketinden getirtilmiştir.
Besi ortamları ayda bir yenilenmiştir. Ayran şişeleri, pamuk, plastik pipet, suluboya fırçası, manyetik karıştırıcı, ısıtıcı, inkübatörler (200oC, 21oC), eter, besin ortamı hazırlamak için; Şeker 21.5g
Çeşitli uçucu kimyasal madde şişeleri ile (formaldehit, etil ve metil alkol, eter şişeleri) aynı kapalı ortama Drosophila melanogaster’ın besi ortamını hazırlayacağımız irmik, maya ve şekeri açık paketlerde koyduk. 2 ay süreyle bu ortamda beraber tuttuk. Bu ortam havalandırmasız bir ortamdır. Kimyasal şişelerinin ağızları kapalı da olsa belli bir miktar ortama bu kimyasallar sızmaktadır ve havalandırmasız bir yerde beraber bıraktığımız açık paket ürünlerin içine nüfuz etmektedir.
Besi ortamları ayda bir yenilendi. Ayran şişeleri içine hazırlanan mamalarının hazırlanması aşağıdaki şekliyle.
Deneyde kullanılan Drosophila melanogaster Oregon saf ırkıdır. Bu ırk Uludağ Üniversitesinden temin edilmiştir. Öncelikle Drosophilalar sayılarak kültür şişelerine aktarılmış ve burada belli aralıklarla gözlemlenmiştir. Görülen mutantlar mikroskop (diseksiyon mikroskobu) altında incelenmiş ve ayrı bir özel kaba alınmıştır.
Öncelikle drosophilaları durdukları özel fırından tek tek çıkarılmıştır.Daha sonra kültür şişelerindeki drosophilalar önceden hazırlanmış etherle bayıltılmıştır.5 dakika bekledikten sonra şişelerdeki drosophila’lar bir kâğıda dökülerek sayım işlemi gerçekleştirilmiştir.Sayım işlemi sırasında drosophilalara zarar gelmemesi için sulu boya fırçası kullanılmıştır.Sayım yaparken tespit edilen mutant türleri mikroskop altına alınarak incelenmiş,bunlardaki olağan dışı haller gözlenmiştir.Drosophilalar ayıldığında daha önce bir cam kaba yapıştırılan ve üzerine ether damlatılan peçete yardımıyla bayıltılmışlardır.Gözlem bittiğinde sirke sinekleri kültür şişelerine daha öncede kullanılan sulu boya fırçası yardımıyla aktarılmışlardır.Bundan sonrada 21 derecelik fırına geri konmuşlardır.
Drosophila melanogaster’ın kimyasal maddelerle etkileşmiş gıdalarla beslenmesinin incelenmesi : Kimyasal maddelerle etkileşmiş gıda ile yapılan mama iki kültür şişesine, yeni alınan ve başka kimyasal maddelerle etkileşmediğinden emin olduğumuz gıda ile yapılan mama da iki kültür şişesine ayrılmıştır. Bu şişelere saf Oregon ırkından drosophilalar aktarılmıştır.Yaptığımız 45 günlük gözlemler sonucunda aşağıdaki bulgulara varılmıştır: F1 nesli:
F2 nesli:
F3 nesli:
Yukarıdaki fotoğraflar elde ettiğimiz morfolojik mutantların resimleridir. Özellikle kanatları gelişmemiş, kavrulmuş görüntülü ve abdomina kısmı anormal görülen çok sayıda mutant tespit ettik. Daha az sayıda büyük boy ve vücudu çok açık renkli mutant ve yine kanadı kesik tip mutantlar gözlemledik. Vücut renginde koyulaşma olmuş mutantlar da gözlemledik. (ONLİNE BAŞVURU FORMU ALANLARINDAN 3.İLGİLİ RESMİ VEYA ŞEKLİ EKLE ALANINDAN EKLENEN 3.ŞEKİL)
Büyük şehirlerde hızlı kentleşme sebebiyle, yerleşim alanları sanayi bölgelerine yaklaşmakta, sanayi bölgelerindeki kimyasal maddeler iyi depo edilmemekte ve bundan dolayı da bu bölgelerden kimyasal maddeler çeşitli yollarla etrafa saçılmaktadır. Bu kimyasal maddeler hava yoluyla veya değişik bir yolla besinleri etkilemektedir. Hızlı kentleşme sebebiyle şehirler genişlemekte, insanların ihtiyaçlarını karşılamak için her yere büyük alışveriş merkezleri açılmaktadır.Sanayi bölgelerinin yerleşim alanlarına çok yakın olması sebebiyle alışveriş merkezlerinin bazıları da sanayi bölgelerine yakın yerlerde açılmaktadır.Bu tür alışveriş merkezlerinde satılan besinler buralara gelirken kimyasal maddelere maruz kalmaktadır.Çalışmamızı tetikleyen bir başka husus da büyük fabrikaların kimyasallarını denize dökerek çevreyi kirletmeleridir.Bunu yaparak büyük fabrikalar denizde yaşayan her türden canlıyı ve denize yakın olan her canlıyı olumsuz etkilemektedir.Balıklar bundan etkilendiği gibi bu balıkları yiyen insanlarda bundan etkilenir.Fabrikaların buna dikkat etmesi ve sanayi bölgelerinin yerleşim alanlarından uzak kalması gerekir. Şekilde4 gözüken sinekler heat shock protein 70 geninde sıcaktan dolayı mutasyon oluştuğu zaman ortaya çıkan mutantların resimleridir. Bizim mutantlarımız da bu mutantlarla benzerlik göstermektedir. Bu da biz sineklerimizi yüksek ısıda bırakmadığımız için, bizim kullandığımız formaldehit, eter, etil ve metil eterin HSP70 geninde bir takım mutasyonlara sebep olabileceğini göstermektedir.
E.W. Sinnot, L. C.Dunn & Th. Dobzhansky(1958):Principles of Genetics.International Student Edition (5. ed).Mc Graw-hill,Kogakusha,Ltd.Tokyo. J.David(1962): Drosophila Information Service.Vol.36,University of Oregon,Eugene,. M.W.Strickberger (1962): Experiments in Genetics with Drosophila.John Wiley and sons Inc.New York. M:Demerec & B.P.Kaufmann(1964): Drosophila Guide:Introduction to the genetics and Cytology of Drosophila melanogaster.(7.ed.), Carneige Institution of Washington.Washington D.C. R.R.Sokal & F.J: Rohlf(1973):Introduction to Biostatics.W.H.Freeman and Company,San Francisco. H.ünlü(1978): Drosophila melanogaster’de ömür uzunluğunun genetic denetimi.Doktora tezi.Hacettepe Üniversite. A.Kençe (1979): Introduction to Drosophila Genetiği. Labaratuvar notları. O. D. T. Ü. iris.cnice.mecd.es/…/ genetica/contenido9.htm |